Raadselachtige vogelnamen worden door Toine Andernach uitgelegd in zijn boek Baardman en boterkontje. Hoe zijn deze vogelnamen ontstaan? Waarom heet een baardman daadwerkelijk baardman? – En roept een fuut ‘fuut’? Of put een putter? En roert de roerdomp? Deze mysterieuze oorsprong van vogelnamen legt Toine Andernach uit in zijn boek Baardman en boterkontje…
Een eerder artikel over De natuur in op zoek naar vogels was natuurlijk al een uitnodiging om het hoofd leeg te maken en heerlijk te ontspannen buiten door te synchroniseren met de natuur. Een extra dimensie krijgt dit uitstapje als je in het bijzonder let op vogels. Vogels zijn fascinerend!
Vogels ZIEN en KIJKEN is een hele plezierige bezigheid. Het is spannend en ontspannend tegelijk! Mooi vanwege de kleuren, de zang, en omdat je buiten bent en wellicht wil je ze ook wilt fotograferen. Geheid dat je door deze interesse meer wilt weten over deze vogels en met name de oorsprong van hun namen.
Dit fraaie vogelboek, dat vol staat met foto’s en prenten, bevat informatieve verhalen over de herkomst van vaak raadselachtige vogelnamen.
Table of Contents
Wat is een onomatopee?
Een onomatopee is een klanknabootsing. Een woord dat fonetisch het geluid dat het beschrijft nabootst of suggereert.
In de wereld van stripverhalen ken je vast de Bam, Splash en Woosh tekeningen bij gebeurtenissen en dat zijn in feite ook onomatopeeën. Andere schrijfwijzen van onomatopee komen ook voor, zoals: onamatopee of onomatopoeia. Hoewel die laatste de Engelse schrijfwijze is.
Onomatopee heeft een Griekse oorsprong en is een samenstelling van onoma (naam) en poieō (ik verzin, ik maak). Neem als geheugensteuntje van cabaretier Lambert-Jan Koops: op het strand loopt een Engelsman die bij een stevige windvlaag achterom kijkt en roept: “Oh No My toupét!” Dan vergeet je het nooit meer…
Voorbeelden van een onomatopee
Een krik die je gebruikt om een wiel van een auto te wisselen maakt het geluid van krik..krik…krik!
Zoemen, kakelen, blaffen, miauwen en brullen zijn voorbeelden van onomatopeeën in de dierenwereld.
Wat vogels betreft zijn de volgende voorbeelden onomatopeeën:
- koekoek
- oehoe
- tjiftjaf
- kieviet
- grutto
Voor wie is het boek Baardman en boterkontje?
Of je nu een kado zoekt voor een fervent vogelaar of dat je zelf iets over de oorsprong van vogelnamen wilt weten; dit boek is geschikt voor iedere vogelliefhebber.
Wat is het boek ‘Baardman en boterkontje’ van Toine Andernach?
De etymologie van vogelnamen worden in dit boekje uitgelegd, daardoor kan je deze vogelnamen heel gemakkelijk onthouden.
In zesentwintig stukjes wordt de herkomst van vogelnamen vertelt.
Het boek heeft een harde kaft, is rijk geïllustreerd uit Nederlandsche vogelen en bevat toepasselijke kleurenfoto’s.
Het boekje is vlot en makkelijk leesbaar geschreven met een lichte ironie als ondertoon.
Mooie illustraties en nog mooiere foto’s
Toine Andernach ontrafelt op zijn ludieke en interessante manier voor elke vogel zijn of haar naamgeving.
Baardman
De baardman heeft 2 bakkebaarden naast zijn snavel en komt door dit uiterlijk zo aan zijn naam.
Fuut
Fuut zou eerder refereren aan aarsvoet, omdat de poten zo ver naar achteren staan, zodoende als verbastering van voet. Maar gezegd moet worden dat het geluid van jonge futen ook wel neigt naar ‘fuut‘ en dat ook een mogelijk onomatopee zijn.
Boerenzwaluw
Is genoemd naar het Germaanse woord Swalwon dat gespleten stokje betekent, verwijzend naar zijn staart. Al beschreven door Guus Kroonen.
Gierzwaluw
Half onomatopee, omdat gieren een eigenschap is van de gierzwaluw en dus naar dat geluid genoemd is. Net als de nachtzwaluw is de gierzwaluw een vreemde eend in de bijt in de familie van de zwaluwen.
Koekoek
Koekoek is een overbekend onomatopee, maar de koekoek kan ook giechelen, rochelen en krijsen.
Klapekster
De klapekster heet niet zo omdat ie met zijn vleugels zou klappen, maar meer omdat klappen een verbastering is van kleppen (kletsen), net als in verklappen.
Plevier
Afkomstig van het Latijnse pluvialis, wat regen brengen betekent. Daarom heette de plevier ook wel regenfluiter.
Roerdomp
Het geluid van een roerdomp klinkt wel als een kerkorgelpijp. Uir Ruhr-trompe ontstane naam, vroeger ook wel domphoorn genoemd. In het Italiaans: trombone.
Boterkontje
Favoriet van de schrijver is de volksnaam boterkontje; een naam met een lange historie en wordt gebruikt in verschillende regio’s voor wintertaling, pijlstaart en kieviet om hun botergele vlek op hun achterste.
Wielewaal
De mooiste vogel volgens de schrijver Toine Andernach is toch wel de wielewaal, genoemd naar wiedewaal ( wat woudzanger betekent).
Verder biedt het boek nog weetjes over vogelnamen in andere talen en een vogelnamenquiz.
Mannelijke en vrouwelijke vogelnamen
Baardman, burgemeester en monniksgier zijn typisch mannelijke namen voor vogels. Terwijl het nonnetje een vrouwelijk naam is, maar dan toch genoemd naar het mannetje van die soort, dus dat is dan weer opmerkelijk.
Over de schrijver Toine Andernach
Toine Andernach is taalkundige en studeerde taal- en literatuurwetenschappen in Tilburg. Als vogelaar is hij al vanaf zijn 10e levensjaar actief. Tegenwoordig woont hij in Den Hoorn en werkt hij al meer dan twintig jaar als onderwijsadviseur bij de TU Delft.
Met het uitbrengen van Baardman & boterkontje, de vogel en zijn naam , gaat een lang gekoesterde wens van hem in vervulling.
Bestel Baardman & boterkontje
Nu je alles weet over Baardman en boterkontje van Toine Andernach: bestel je het voordelig!
Beste vogelgids nu: Zakgids Vogels voor Nederland en België
Deze zakgids is handzaam om zo mee het veld in te nemen en bevat handige QR-codes, welke direct linken naar het geluid van betreffende vogels.